سکته مغزی stroke

این نوع سکته زمانی روی می دهد که یک رگ خونی که اکسیژن و مواد غذایی را به مغز می رساند بوسیله یک لخته مسدود می شود. در این هنگام بخشی از مغز قادر به دریافت خون و در نتیجه اکسیژن نخواهد بود و این لحظه آغاز مرگ این قسمت است.
* انواع سکته مغزی
سکته مغزی ممکن است بوسیله لخته مسدود کننده جریان خون به مغز (سکته ایسکمیک) و یا در اثر پارگی یک رگ خونی و ترواش خون به مغز (سکته هموراژِک یا خونریزی دهنده) روی دهد.
 

* سکته ایسکمیک :
-در سکته ایسکمیک ، لخته بواسطه باقیمانده های چربی در دیواره رگ ایجاد می شود. این حالت را آرترواسکلروزیس یا انسداد عروق می گویند.
این باقیمانده های چرب یمی توانند باعث ایجاد دو نوع انسداد شوند:
1- ترومبوز مغزی که به ترومبوس (لخته خون) اشاره می کند که در قسمت مسدود شده رگ ایجاد می شود.
2- آمبولیسم مغزی که عموما به یک لخته خون که در محل دیگری از سیستم جریان خون و معمولا در قلب و عروق بزرگ فوقانی قفسه سینه و گردن تشکیل می شود ، اشاره می کند.
* سکته هموراژِیک :
نوع هموراژیک ، از یک رگ ضعیف شده که پاره شده و به داخل مغز خونریزی می کند ، ناشی می شود. خون تجمع پیدا کرده و بافت مغزی را بهم فشرده می سازد.
* حملات ایسکمیک موقت :
این حالت شامل حملات ، خفیف اما اخطار دهنده سکته مغزی هستند. در چنین حمله ای حالت های مربوط به یک سکته ایسکمیک وجود دارند و علائم اخطار دهنده سکته مغزی شکل می گیرد اما انسداد (لخته خون) برای زمان کوتاهی صورت می گیرد و خود به خود از طریق مکانیسم های نرمال بر طرف می شود.
با آنکه نشانه ها پس از مدت زمان کوتاهی برطرف می شوند این نوع سکته ، اعلام خطری برای یک سکته مغزی احتمالی که ممکن است شدید هم باشد ، است لذا باید اقداما ت لازم بلافاصله صورت گیرد.
* علائم هشدار دهنده
این بیماری راباید هرچه زودتر تشخیص داد چرا که از دست دادن زمان برابر با از دست رفتن بخشی از عملکرد مغز است. علائم هشدار دهنده آن عبارتند از :
- بی حسی یا ضعف ناگهانی صورت ، دست یا پا بویژه در یک سمت بدن
- اغتشاش ناگهانی و مشکل در کلام یا اداراک
- مشکل ناگهانی در دید یک یا هردو چشم
- مشکل ناگهانی در راه رفتن ، سرگیجه ، عدم تعادل
- سردرد شدید ناگهانی بدون دلیل مشخص.
* تشخیص
زمانی که شخصی علائم سکته مغزی یا TIA (حمله ایسکمیک موقت) را نشان می دهد ، پزشک اطلاعات مربوط به او را جمع آوری کرده و تشخیص را انجام می دهد.
او ممکن است از آزمایشات زیادی برای تشخیص استفاده کند. در اینجا به برخی از این آزمایشات اشاره شده است:
تست های تشخیصی وضعیت مغز را از لحاظ نحوه عملکرد و دریافت ذخیره خونی بررسی می کند.
به کمک این تست ها می توان ناحیه صدمه دیده مغز را مشخص نمود. در ضمن اکثر این روشها ی تشخیصی بی خطر و بدون درد هستند. تستهای تشخیصی در سه گروه قرار دارند:
- تست های تصویر برداری مانند سی تی اسکن و ام.آر.آی که تصویر مغز را نشان می دهند.
- تست های الکتریکی مانند الکتروانسفالوگرام که ایمپالس های الکتریکی مغز را ثبت می کنند.
- تست های جریان خون مانند تست داپلر و آنژِوگرافی (آرتریوگرافی) که هر گونه مشکل که باعث تغییرات در جریان خون به مغز شود را نشان می دهند.
* درمان
بدلیل مکانیسم متفاوت ، درمان انواع سکته مغزی نیز باهم فرق دارد.
سکته ایسکمیک بوسیله حذف انسداد و برقراری مجدد جریان خون به مغز درمان می شود.این روش تحت عنوان درمان حاد نامیده می شود.
روش دیگر برای درمان سکته ایسکمیک روش پیشگیرانه است که خود شامل سه حالت است :
- استفاه از داروهای ضد انعقاد مانند وارفارین و ضد پلاکت مانند آسپرین که با جلوگیری از انعقاد خون نقش مهمی در جلوگیری از سکته دارند.
- برداشتن انتهای آتروم دار سرخرگ کاروتید روش دیگری است که طی آن انسداد رگ خونی با جراحی از سرخرگ کاروتید برداشته می شود.
- روش دیگر آنژیوپلاستی / استنت است که در آن پزشکان از بالن و صفحات فلزی کوچک بنام استنت برای باز کردن رگ استفاده می کنند.
در سکته هموراژیک ، پزشکان به منظور جلوگیری از پارگی رگ و خونریزی آنوریسم ها و بدشکلی های شریانی یک گیره فلزی را در قسمت قاعده بنام گردن آنوریسم قرار می دهند یا رگ ها ی غیر طبیعی در بردارنده ناهنجاری شریانی را حذف می کنند که این روش مستلزم انجام جراحی است.
روش دیگر بنام اندووسکولار تهاجم کمتری دارد و مستلزم وارد کردن کاتاتر از یک رگ بزرگ در پا یا دست است که به سمت آنوریسم هدایت شده و یک عامل مکانیکی مانند فنر برای جلوگیری از پارگی رگ در آنجا قرار داده می شود.
*اثرات سکته
مغز اندام بسیار پیچیده ای است که اعمال مختلف بدن را کنترل می کند. اگر یک سکته مغزی روی دهد و جریان خون به ناحیه ای که عملکرد خاصی را تنظیم می کند ، قطع شود ، این قسمت دیگر قادر به ادامه عملکرد تنظیمی و کنترلی که پیش از این داشت ، نخواهد بود.
برای مثال اگر سکته در قسمت عقبی مغز رخ دهد ایم احتمال وجود دارد که بخشی از توانایی بینایی از دست برود.
اثرات سکته عمدتا به محل انسداد و وسعت بافت مغزی صدمه دیده بستگی دارد اما بدلیل اینکه یک طرف مغز کنترل اعمال اندام های سمت مخالف را بعهده دارد برای مثال وقوع سکته در قسمت راست منجر به مشکلات نورولوژِیک اندام های سمت چپ بدن (سمت راست صورت) می شود که ممکن است هر یک از حالت های فلج یک سمت بدن ، مشکلات بینایی و از دست دادن حافظه را سبب شود.
اگر سکته در قسمت چپ مغز روی دهد ، سمت راست بدن (و قسمت چپ صورت) تحت تاثیر قرار می گیرد و مشکلاتی همچون فلج قسمت راست بدن ، اختلالات کلامی ، مدل رفتاری کند و زوال حافظه راایجاد می کند.
* راهکارهای جلوگیری از سکته مغزی
شناخت عوامل موثر در ایجاد بیماری و کنترل آنچه در دست ماست بهترین دفاع در برابر دچار شدن به سکته مغزی است.
ریسک فاکتورها شامل ویژگی ها و عدات شیوه زندگی است که احتمال بیماری را افزایش می دهد.
مطالعات گسترده نشان داده اند که فاکتورهای متعددی در افزایش این احتمال دخالت دارند که اکثر آنها را می توان اصلاح ، کنترل و یا درمان کرد.
گرچه بیماری قلبی و سکته مغزی عامل اصلی بسیاری از مرگ و میر ها هستند ، می توان با اتخاذ برخی روشهای مفید از خطر احتمالی کاست.
- عادات غذای سالم می تواند به کاهش این احتمال حملات قلب یو سکته مغزی کمک کند. از جمله این ریسک فاکتورها می توان به کلسترول ، فشار خون بالا ، و اضافه وزن اشاره کرد.
یک برنامه غذایی سالم براساس ارائه طریق هایی است که بکار گیری آنها آسان تر از آن است که تصور می شود.
در اینجا به مهمترین این دستورالعمل ها اشاره می کنیم :
- روزانه پنج وعده یا بیشتر میوه و سبزی بخورید.
- هر روز شش وعده یا بیشتر محصولات دانه ای شامل غلات مصرف کنید.
- حداقل دو بار درهمفته ماهی بویژه ماهی چرب مانند ساردین ، خال مخالی ، شاه ماهی ، تن ، و سا لمون بخورید.
- از محصولات لبنی بدون چربی یا کم چرب ، بنشن (لوبیا) ، مرغ بدون پوست و گوشت کم چرب استفاده کنید.
- از مصرف روغن جامد بپرهیزید. روغن های مایع حاوی 2 گرم یا کمتر از آن چربی اشباع در هر وعده (یک قاشق غذا خوری) را مصرف کنید. از انواع این روغن ها می توان به روغن کانولا ، زیتون ، ذرت و سویا اشاره کرد.
- مصرف غذاهای سرشار از کالری و فاقد ارزش غذایی شامل غذاهای دارای قند زیاد مانند نوشابه های گاز دارد و شیرینی جات را محدود کنید.
- از مصرف غذاهای سرشار از چربی اشباع ، چربی ترنس و یا حاوی کلسترول اجتناب ورزید.
از این غذاها می توان به محصولات شیری پر چرب ، گوشت های چرب ، روغن های گیاهی که تاحدی هیدروژنه شده اند اشاره کرد. زرده تخم مرغ نیز سرشار از کلسترول است.
- کمتر از 6 گرم یعنی برابر با یک قاشق غذا خوری نمک در روز بخورید.
دنبال کردن این برنامه غذایی به شما کمک می کند از سلامت بیشتری بهره ببرید. عمل کردن به این توصیه ها موجب بهره مندی از وزن مناسب ، سطح مطلوب کلسترول خون و فشار خون طبیعی می شود.
- علاوه بر این برای کاهش خطر سکته قلبی یا مغزی هر روز ورزش کنید. سعی کنید بین میزان کالری دریافتی بدن و مقداری که سوازنده می شود تعادل برقرار کنید تا بهترین وزن را داشته باشید.
- هر روز حداقل نیم ساعت پیاده روی کنید یا به دیگر فعالیت های ورزشی بپردازید.
- برای کاهش وزن روزانه کالری بیشتراز میزان دریافتی را مصرف کنید اما پیش از هر اقدامی با پزشک خود مشورت نمایید.
- مسئله دیگر آگاهی از فشار خون است. فشار خون بالا ممکن است هیچ علامتی نداشته باشد. تنها راه تشخیص آن این است که مرتب آن را کنترل کنید.
- اگر بالا باشد می توانید با رژیِم غذایی و ورزش آن را کاهش دهید اما اگر این روش موثر نبود مصرف دارو تحت نظر پزشک ضروری بنظر می رسد.
- توصیه دیگر این است که سیگار نکشید. اگر می خواهید برای ترک سیگار انگیزه قوی پیدا کنید کمی در باره ترکیات سمی موجود درآن مطالعه کنید.
بهر حال در مورد سکته مغزی هم مانند سایر بیماری ها باید گفت پیشگیری بهتر و آسانتر از درمان است.
با اتخاذ شیوه مناسب زندگی ، ورزش کافی ، رژِم غذایی مناسب و اجتناب از استرس تا حد زیادی می توان به پیشگیری از اینگونه مشکلات و بیماری ها کمک کرد.

غذاهای موثر در پیشگیری از سکته مغزی

"سکته مغزی" بیانگر وارد شدن آسیب به بخشی از مغز است، این آسیب زمانی ایجاد می شود که جریان خون در مغز مختل شده و یا در اثر پارگی دیواره رگ های خونی، جریان خون به بیرون انتشار پیدا کند. در این حالت اکسیژن و مواد غذایی ضروری به مغز نمی رسد.

سکته مغزی سومین علت مرگ در بسیاری از کشورهای غربی است و با افزایش سن، شیوع آن نیز افزایش می یابد.عوامل اصلی آن شامل فشار خون بالا، دیابت ، افزایش چربی های خون، بیماری سرخرگ کرونر قلبی، نارسایی قلبی، بزرگ شدن بطن چپ قلب، مصرف سیگار، چاقی، استفاده از قرص های ضد بارداری استروژن دار و بالا بودن غلظت خون است.

سکته مغزی، اغلب با فشار خون بالا یا تغییرات نامنظم فشار خون همراه است.

علایمی که در طی چند روز قبل از بروز سکته دیده می شوند شامل سردرد، خواب آلودگی، سرگیجه و اختلال در بینایی است. گاهی اوقات این علایم به مرور و در طی چند هفته بروز می کنند. از عوارض سکته مغزی، فلج قسمتی یا تمام یک طرف بدن است. بسیاری از افراد دچار انواع فلج، مشکلات تکلمی، اختلال حافظه و فراموشی و یا عدم کنترل ادرار و... می شوند. بنابراین تمامی بیماران نیاز به درمان خواهند داشت.

استفاده از داروهای ضد انعقاد خون (مثل آسپیرین)، کاهش فشار خون از طریق دارو، تغییر شیوه زندگی و رژیم غذایی و داشتن فعالیت ورزشی سبب کاهش خطر بروز سکته می شود." نمک " عامل مهمی در بروز سکته است. شواهد اپیدمیولوژیک ارتباط بین دریافت کم پتاسیم را با بروز سکته مغزی نشان می دهند.

چه غذاهایی در پیشگیری از سکته مغزی مفید هستند؟

گر چه هنوز دلایل محکمی درباره تاثیر رژیم غذایی در بروز سکته مغزی وجود ندارد ، ولی بسیاری از پزشکان معتقدند که رژیم درمانی سبب کاهش فشار خون و به دنبال آن کاهش خطر بروز سکته مغزی می شود. در حضور رادیکال های آزاد، رگ های مغزی سریع تر دچار ضایعه می شوند، بنابراین افزایش مصرف روزانه مواد آنتی اکسیدانی لازم است.

- میوه و سبزیجات و همچنین آب آنها، غنی از ویتامین های آنتی اکسیدان، پتاسیم و ترکیبات گیاهی مفید هستند و در مقابل، مقدار کمی سدیم دارند و باید به میزان حداقل 5 واحد در روز مصرف شوند.

تحقیقات در کشور انگلستان نشان داده است دریافت میزان بالای میوه و سبزیجات با کاهش میزان سکته مغزی همراه بوده است. مطالعه ای نیز در بلژیک نشان داد بیمارانی که سبزیجات سرشار از بتاکاروتن ( پیش نیاز ویتامینA) را به مقدار فراوان مصرف کرده و دارای سطوح بالای ویتامینA در خون بوده اند، پس از بروز سکته سریع تر بهبود یافتند. تحقیقی نیز در کشور آمریکا به نقش حفاظتی ویتامینE در برابر سکته و افزایش دریافت آن اشاره کرده است. روغن سویا، ذرت، آفتابگردان، پنبه دانه، کانولا و سبزیجات دارای برگ سبز سرشار از ویتامینE هستند.

- حبوبات، آجیل و مغزها، دانه های خوراکی و سایر پروتئین های گیاهی، باید بیشتر از پروتئین های حیوانی در برنامه غذایی روزانه مصرف شوند. مطالعات نشان داده میزان سکته مغزی در میان افراد گیاهخوار بسیار کمتر از مصرف کنندگان گوشت قرمز است.

- ماهی های روغنی خصوصاً قزل آلا و قباد سبب بهبود جریان خون می شوند. مصرف حداقل دو بار در هفته از این ماهی ها از سکته مغزی پیشگیری می کند.

- نان، برنج، ماکارونی، سیب زمینی و غلات صبحانه (مثل برشتوک) مقدار کمی چربی دارند ولی سرشار از نوعی انرژی هستند که تدریجاً آزاد می شود و بدین ترتیب به افراد کمک می کند تا مدت طولانی تری احساس سیری کنند.

- مغزها، دانه های خوراکی و روغن کتان حاوی نوعی اسید چرب ضروری به نام لینولئیک اسید هستند. در طی مطالعه ای که محققان فنلاندی انجام داده بودند، مشاهده شد مردان میانسالی که دچار سکته شده بودند، در مقایسه با سایر افراد، سطوح پایین تری از این اسید چرب ضروری را داشتند.

- مصرف مواد غذایی غنی از سلنیوم ( مثل ماهی، جوانه گندم و تخم آفتابگردان ) برای پیشگیری از سکته مغزی توصیه می شود. دریافت پایین این ماده معدنی با افزایش خطر سکته مغزی ارتباط دارد.

از چه غذاهایی باید پرهیز کرد؟

- برای کاهش فشار خون، باید از مصرف غذاهای شور پرهیز کرد.

- لازم است مصرف غذاهای کنسرو شده و آماده، کنسرو سبزیجات در آب نمک، فرآورده های گوشتی و غذاهای دودی محدود شود.

چند نکته مهم :

- برای پیشگیری از بروز مجدد سکته مغزی، منابع غذایی حاوی آلفا- لینولنیک اسید( نوعی اسید چرب ضروری از خانواده امگا-3) از قبیل گردو، سویا و روغن کانولا مفید هستند.

- مصرف الکل، خطر سکته مغزی را در افراد الکلی در مقایسه با غیر الکلی ها چندین برابر افزایش می دهد.

- به سیگاری ها توصیه می شود به ترک آن مبادرت ورزند.

مهم ترین  عامل خطر سکته مغزی چیست ؟

فشارخون بالا مهم ترین عامل خطر برای این بیماری است .البته این عامل قابل کنترل است و می توان آن را به  سطوح نرمال کاهش داد.سایر عوامل خطر که به طور برابر قابل کنترل هستنتد ، به ترتیب شامل بیماری قلبی عروقی  و کشیدن سیگار می باشد.خطر سکته مغزی با فشارخون مستقیما تغییر می کند، به این معنی  که هنگامی که فشارخون افزایش می یابد ، خطر سکته مغزی نیز افزایش  پیدا می کند . جنسیت تاثیری روی فشارخون ندارد و زنان  با فشارخون بالا همانند  مردان در معرض خطر سکته مغزی هستند.سن ، اثر فشارخون بالا را کمتر نمی کند.فشارخون بالا در سن 60 سالگی  به  اندازه همین مقدار در سن 40 سالگی  خطرآفرین است. کاهش فشارخون ، احتمال سکته  مغزی را به طور قابل ملاحظه ای کم می کند.فشارخون بالا از طرق زیر قابل کنترل است : پیروی از یک رژیم غذایی سالم ، ورزش کردن به طور صحیح و ثبات وزن .

 نشانه‌های هشدار سکته‌ مغزی شامل گزگز ناگهانی و بی‌علت و یا ضعف و کرختی یک طرف بدن، سردرد شدید ناگهانی، تاری دید، اشکال در تکلم، لغزش یا نداشتن تعادل است. گاهی اوقات یک حمله خفیف که فقط چند دقیقه طول می‌کشد و TIA Transient) ischemic attack حمله ایسکمیک گذرا) نامیده می‌شود، قبل از سکته مغزی اتفاق می‌افتد.

 چه نوع عوارضی پس از بروز سکته مغزی پیش خواهند آمد ؟
برخی عوارضی بلافاصله یا با فاصله کمی پس از بروز سکته پیش خواهند آمد مثل : درجاتی از ضعف و یا فلج در دست ، پا یا صورت ( یا همه این قسمتها ) ، اختلال در صحبت کردن به صورتهای مختلف و یا اختلال در درک صحبت دیگران و دادن پاسخ های نامربوط ، اختلال احتباس ادرار یا حتی مدفوع (بی اختیاری ادرار یا مدفوع ) اختلال در بلع و یا پریدن غذا و مایعات به ریه و بروز سرفه ( آسپیراسیون ) اختلال و یا کاهش در حس یک طرف ( که ایرانیان آن را به صورت سنگینی و یا سِر بودن یک طرفه توصیف می کنند ) درجاتی از کاهش سطح هوشیاری تا حتی کوما ( بر حسب شدت و وسعت ضایعه ) ، سردرد و یا سر گیجه ، اختلال در حافظه ، نقایصی میدان بینائی ، اختلال در تعادل و کنترل اندام ها .
عوارض طولانی مدت تر : تشنج ( می تواند در بدو بیماری و یا چند هفته تا چند ماه بعد اتفاق بیافتد ) بروز سفتی در اندام ها ( اسپاسیتسیتی ) ، بروز کوتاهی در عضلات و مفاصلی که مدتها دچار سفتی بوده و درمان نشده اند ، دردهای موضعی یا عضلانی به ویژه در شانه و دست ، افتادگی و نیمه در رفتگی شانه ، آسیب به اعصاب دست در اثر افتادگی شانه و یا کشیدگی دست دچار ضعف ، عفونتهای ادارای و ریوی ، زخم بستر ، پوکی استخوان ، بروز درد یا حس های نا خوشایند در سمت سکته ، استخوان سازی نا به جا در مفاصل و بافتهای عضلانی ، اختلالات خلقی و روانی ( به صورت افسردگی و اضطراب و خنده ها و گریه های بی اختیار ) و در نهایت مرگ که معمولاً در اثر عوارض ناتوان کننده و درمان نشده و سکته مجدد پیش می آید .

 نتیجه تحقیقات ثابت می کند که زنان بیشتر از مردان دچار علائم غیر رایج و غیر عمومی سکته مغزی می شوند.
سکته مغزی آسیب عصبی حاد ناشی از اختلال خونرسانی به قسمتی از بافت مغز که ناشی از انسداد رگ مغزی به وسیله یک لخته خونی و یا پارگی یکی از عروق تغذیه کننده آن قسمت بافت مغز می‌باشد.
به بیان دیگر اگر خونرسانی به قسمتی از مغز دچار اختلال شده و متوقف گردد?این قسمت از مغز دیگر نمی‏تواند عملکرد طبیعی خود را داشته باشد.این وضعیت را اصطلاحاً سکته مغزی می‏نامند.سکته مغزی می‏تواند به عللی مانند بسته شدن یا پاره شدن یکی از رگ‏های خون رسان مغز ایجاد شود.

معمولا قبل از بروز سکته مغزی علائم هشدار دهنده‏ای وجود ندارد و یا اینکه علائم بسیاز جزئی هستند.بعد از بروز سکته مغزی بیمار باید بلافاصله در بیمارستان بستری گشته تا از بروز صدمات دائمی به مغز جلوگیری شود.عوارضی که بعد از سکته مغزی ایجاد می‏شود بستگی به محل سکته و وسعت بافت‏های گرفتار شده? مغز دارد.عوارض سکته مغزی از عوارض خفیف و گذرا مثل تاری دید تا عوارض فلج کننده دائمی و یا حتی مرگ را شامل می‏شود.
اگر این علائم در طول 24 ساعت از بین بروند ? این وضعیت را اصطلاحا حمله ایسکمی گذرا (transient ischemic attack)می‏نامند که یک علامت هشدار دهنده از یک سکته مغزی احتمالی در آینده می‏باشد.سکته مغزی سومین عامل مرگ و میر در جهان است.

-18 وقتی می خواهی موفقیت خود را ارزیابی کنی، ببین چه چیز را از دست داده‎ای که چنین موفقیتی را به دست آورده‎ای.

19-     در عشق و آشپزی، جسورانه دل را به دریا بزن.